انجمن "بهداشت و ایمنی مواد غذایی" مسئولیت سخنان بازرس خود راجع به آلودگی شیر به افلاتوکسین را نپذیرفت!
تحلیلی بر مصاحبه ی جنجالی آقای دکتر حاجی محمدی
🔴شیرهای آلوده به آفلاتوکسین!
🔹در فرمایشات ایشان به لحاظ علمی، اشکالاتی مطرح است که به شرح ذیل می باشد:
الف- مقالات مورد استناد ایشان هیچ کدام طرح جامع کشوری نیستند؛ بلکه مواردی از پایان نامه ها یا تحقیقات دانشگاهی (اغلب دانشجویان عمومی یا تخصصی) غیر ملی هستند که فقط تعداد محدودی نمونه را بررسی کرده اند. این نوع مقالات اگر چه به لحاظ علمی ارزشمند هستند، اما نمی توانند نشان دهنده ی وضعیت کلی آلودگی به آفلاتوکسین در کشور باشند.
ب- ایشان در گفتارشان تفاوت (آلودگی)، (حداکثر مجاز باقیمانده MRL) و (ارزیابی خطر) را تفکیک نکرده اند. قریب به اتفاق مقالات مورد نظر ایشان به (آلودگی) اشاره دارند، نه به (حداکثر مجاز آلودگی). به این معنی که اصولا هیچ یک از غذاهایی که ما در طول عمرمان مصرف می کنیم، به طور مطلق عاری از آلودگی نیستند. بلکه یک حداکثر مجازی از نظر آلاینده های شیمیایی، میکروبی و فیزیکی دارند. این حد مجاز، در اغلب موارد بر اساس سبد مصرفی آن کشور تعیین می شود. به طور مثال حد مجاز یک شبه فلز مثل آرسنیک در کشوری مثل ایران که مصرف برنجش بالا است، باید کمتر از کشوری باشد که مصرف برنج کمتری دارد. این موضوع در مورد شیر و فراورده های شیری که سرانه ی مصرف ایران تقریبا نصف جهان است نیز صدق می کند.
پ- موضوع آلودگی شیرها به آفلاتوکسین که یکی از سموم متابولیتی برخی از قارچ ها مثل آسپرژیلوس فلاووس است در کشور ایران، به عنوان موضوعی جدید تلقی نمی شود. اوج این مشکل در دورانی بود که برخی دامداران سنتی و نیمه صنعتی به دام هایشان نان های کپک زده می دادند. امروزه، با توجه به این که شیر بسیاری از کارخانجات صاحب نام (دارای برند) صنعت لبنیات از دامداری های صنعتی تامین می شود، این مشکل بسیار کمتر از زمانی شده است که مقالات آن مورد استناد جناب دکتر قرار گرفته است. در دامداری های صنعتی به دلیل داشتن دکترهای دامپزشک، اصولا خوراندن خوراک کپک زده به دام - که خود سبب افت تولید و مشکلات در دام هم می شود- محلی از اعراب ندارد.
🔹 آن چه که ایشان به عنوان (رسوایی روغن پالم) از آن یاد می کنند، هرگز در شیر اتفاق نیفتاده است و اصولا شیری که حداکثر ۳.۵ درصد چربی دارد، موضوع جالبی برای تقلب جایگزینی (پالم) با چربی دامی (خامه) نیست. این تقلب مربوط به برخی از فراورده های چرب شیر نظیر ماست های پر چرب بود که آن هم تعداد کارخانه های متخلف، کمتر از انگشتان دو دست بود.
🔹موضوع ذرت های آلوده و ترخیص یا عدم ترخیص آن که هنوز هم نگرانی هایی را به دنبال دارد، لازم است توسط مسئولان برای مردم شفاف توضیح داده شود. مردم نگران این موضوع هستند که مبادا این ذرت ها به عنوان غذای انسان یا خوراک دام (در دامداری های غیر صنعتی)، به مصرف رسیده باشد. عدم شفاف سازی کامل موضوع توسط مسئولان نظارتی، بازار شایعات را دامن زده است.
🔹ایشان چندین نوبت از عنوان (حرارت جوش) به جای کلمه (پاستوریزاسیون) استفاده می کنند، که اهل فن می دانند که اصولا (پاستوریزاسیون یک روش گرمایشی غیر مستقیم و اساسا با حرارت جوش متفاوت است). هر چند که پاستوریزاسیون شیر هم روی آفلاتوکسین اثری ندارد.
🔹نکته ی آخر، بحث ایشان در مورد نظارت بر شیر است که در بخش شیر خام، توسط سازمان دامپزشکی کشور انجام می شود و بعد از پاستوریزاسیون با وزارت بهداشت است. در کشورهای متمدن، شیر پاستوریزه و استریل، به عنوان فراورده ای با (حداقل فراوری) (Minimally Processed) تلقی می شوند و نظارت آنها با سازمان دامپزشکی است. کما این که کارخانجاتی که فراورده های لبنی خود را به کشورهای اروپایی صادر می کنند باید مجوز سازمان دامپزشکی کشور را داشته باشند و اصولا اغلب کشورهای متمدن جهان، وزارت بهداشت را در امر نظارت بر شیر که سلامت آن تقریبا صد در صد وابسته به سلامت دام است، صاحب صلاحیت نمی دانند.
🔹ضمن احترامی که برای همکار ارجمند جناب دکتر حاجی محمدی قایل هستم و دغدغه ی ایشان در مورد سلامت مواد غذایی را درک می کنم؛ مطرح کردن مسایل تخصصی را که توضیح آنها از دانش جمعیت عمومی بالاتر است (مثلا توضیح روش های نمونه برداری و آنالیز آماری) به صلاح امنیت روانی و غذایی جامعه نمی دانم. فرمایشات ایشان جز ایجاد بدبینی مطلق به برندهای خوب مواد غذایی کشور (که در شرایط تحریم از معدود صنایع پر رونق هستند) و احتمالا تعطیلی کارخانجات و بیکاری عده ی بیشتری از کارگران، سودی به حال مصرف کنندگان ندارد. جای مباحث این چنین تخصصی نه در (صدا و سیمای ملی)، که در (کنگره های تخصصی) است.
🔴با اندکی تخلیص از پاسخ:
دکتر آراسب دباغ مقدم- متخصص بهداشت و کنترل کیفی مواد غذایی دانشکده ی دامپزشکی دانشگاه تهران